تاریخچه طراحی و چاپ در صنعت بسته بندی

امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست که برای ترغیب افراد به خرید یک محصول، باید از بسته بندی استفاده کرد. در حقیقت بسته بندی در جلب توجه و تحت تاثیر قرار دادن مشتریان از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی بسته بندی، از جمله فاکتور‌های با ارزش در ایجاد و حفظ وفاداری مشتریان به محصول به شمار می‌رود. طراحی بسته بندی علاوه بر موارد گفته شده، مراقبت و نگه داری از محصول را نیز شامل می‌شود. از منظر روانشناختی نیز، بسته بندی یک کالا می‌تواند با مشتریان ارتباط برقرار کند، نشانه‌های شهودی محصول را ارائه ‌کند و ادراک و رفتار مصرف کننده را تحت تاثیر قرار ‌دهد.

طراحی بسته بندی، سیر تکاملی جالبی را در خود جای داده است که توانسته از شکل و ظاهر ابتدایی خود، به شکل هنری و کاربردی امروزه دست یابد که در ادامه این مقاله آن را بررسی خواهیم کرد.

 

سیر تاریخی انواع بسته بندی در جهان

برگ

تاریخچه بسته بندی به دوران انسان‌های اولیه باز می‌گردد. آن‌ها برای محافظت از غذا و یا وسایل خود، از برگ استفاده می‌کردند. بررسی‌های به دست آمده نیز نشان می‌دهند که ایده‌های بسته بندی در تمدن‌های مصر، چین و سایر تمدن‌ها به کار گرفته شده است.

کاغذ

کاغد را می‌توان از جمله قدیمی‌ترین مواد بسته بندی قابل بازیافت دانست. در قرن‌های اول و دوم میلادی از پوست درخت توت، برای بسته بندی مواد غذایی در چین مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در سال 1817 با اختراع کاغذ، بشر توانست که مواد غذایی، دارویی و سایر محصولات را به کمک آن بسته بندی کند. اولین جعبه مقوایی برای بسته بندی نیز در کشور انگلستان طراحی و تولید شد.

بسته بندی شیشه‌ای

اختراع بسته بندی شیشه‌ای، برای اولین بار، در 1500 سال قبل از میلاد توسط مصریان صورت گرفته است. آن‌ها شیشه را با سنگ آهک ذوب شده، سودا، ماسه و سیلیکات مخلوط می‌کردند و از این طریق بسته بندی‌های شیشه‌ای را درست می‌کردند.

اتفاقی که بیشترین تاثیر را بر روی بسته بندی‌های شیشه‌ای قرار داده است، اختراع «ماشین تولید شیشه‌ای چرخشی اتوماتیک» بود. پس از آن در دهه 1970، از بسته‌ بندی‌های شیشه‌ای برای محافظت از محصولات با ارزش استفاده میشده است. امروزه نیز شاهد به کار‌گیری طیف گسترده‌تری از بسته بندی‌های شیشه‌ای هستیم.

قوطی کنسرو

در سال 1805، فردی به نام نیکلاس آپرت موفق شد غذا را داخل کوزه‌های شیشه‌ای بریزد. سپس درب آن را با پوششی از چوب پنبه یا موم قرار داد و این امکان وجود داشت که مواد غذایی را داخل آب جوش گرم کرد. از این رو بعد‌ها از او به عنوان پدر قوطی‌های کنسرو نام برده شد.

پلاستیک

اولین بار در سال1838، پلاستیک مصنوعی توسط الکساندر پارکر، با هدف جایگزینی مواد طبیعی مانند عاج اختراع شد. پس از آن، افرادی چون چارلز گودیر و توماس هنکوک لاستیک سخت را تولید و روانه بازار کردند. روند تولید بسته بندی‌های پلاستیکی، پس از دهه 1950 نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است و در پایان دهه 1970 این روند سرعت بیشتری گرفت.

پرینتر چرخشی سنگ چاپی

شخصی به نام ریچارد مارس هو در سال 1847، این دستگاه پرینتر چرخشی را اختراع کرد. این اختراع به عقیده کارشناسان از تکنیک چاپ تخت بسیار سریع‌تر بوده است.

کارتن

در ادامه تکامل انواع بسته بندی، رابرت گیر در سال 1879 در حالی که بازار از بسته بندی‌های کاغذی اشباع شده بود، به کارتن روی آورد. طراحی بسته بندی کارتن برای او جالب توجه بود و به شکل مستطیلی امروز طراحی کرد. بعد‌ها شرکت تولید کننده بیسکوئیت Nabisco برای تولید محصولات خود، از طراحی بسته بندی رابرت گیر کمک گرفت.

سلفون

«برند برگر» که در مورد مهندسی سازه مطالعاتی را انجام داده بود، در سال 1908 موفق به اختراع نوع جدیدی از بسته بندی به نام سلفون شد.

بیشتر بخوانید: انواع روش های بسته بندی به چند دسته تقسیم می شوند؟

پیشرفت و توسعه صنعت بسته‌بندی

1. اقدامات آمریکا در توسعه صنعت بسته بندی

با توجه به اهمیتی که بسته بندی، برای صنایع مختلف به وجود آورد، موسسه بسته بندی در ایالت میشیگان توسط دولت وقت آمریکا تاسیس گردید و فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرد.

آمریکا در سال 1966 طرح بازیافت را برای حفاظت محصولات و جلب اعتماد مشتریان الزامی کرد. طبق این طرح، تولیدکنندگان می‌بایست برچسب‌هایی را طراحی و چاپ کنند و بر روی محصولات خود بچسبانند. از این رو مشتریان قادر به تشخیص هویت محصول بودند.

پلی پروپیلن

پس از آن پلی پروپیلن نیز در سال 1954کشف شد و به دلیل مزیت قابل بازیافت بودن آن، به عنوان یک ترکیب حامی محیط زیست شناخته شد. در آن زمان پلی پروپیلن توانست جای خود را به خوبی در صنعت باز کند و در شمار پر مصرف‌ترین پلیمر‌ها قرار بگیرد.

قوطی آلومینیومی

اختراع قوطی آلومینیومی پاپ تاپ، توسط ارمال فریز در سال 1959 و توسعه گسترده قوطی‌ها که باعث رونق بازار نوشابه در سال 1960 شد، از دیگر اقدامات صورت گرفته در این دوران هستند..

بسته بندی‌های ضد لک

بر اثر حادثه‌ای که در سال 1982، به دلیل مجاورت کپسول‌های تیلنول با سیانید رخ داد و منجر به کشته شدن برخی بیماران گردید، در طراحی بسته بندی دارو‌ها تجدید نظر صورت گرفت. در نتیجه طرح‌های بسته بندی ضد لک به وجود آمدند.

2. اقدامات انگلستان در توسعه صنعت بسته بندی

در اولین اقدام، کشور انگلستان در سال 1996، آیین نامه بر‌چسب زدن به مواد غذایی تهیه وتصویب شد که الزامات اساسی درباره بسته مواد غذایی را به واحد‌های تولیدی گوشزد کرد. طبق مفاد این آیین نامه، بسته بندی غذا‌ها باید دارای نام اصلی، درصد مواد خاص موجود در غذا، تاریخ انقضا، شرایط نگه‌داری و سایر موارد مربوطه باشند.

3 سال بعد از تصویب این آیین نامه، قانون استاندارد مواد غذایی به مجلس عوام این کشور معرفی شد. در ادامه این اقدام، آژانس استاندارد مواد غذایی تاسیس شد و بر صنعت بسته بندی مواد غذایی موثر بود.

در سال 2005 نیز، آیین نامه‌ای تحت عنوان مسئولیت پذیری تولید کننده در رابطه با ضایعات بسته بندی تهیه و تصویب شد. از این روتولید کنندگان باید مقادیر مشخصی از زباله‌های بسته بندی را دریافت و بازیافت کنند.

دولت انگلستان هم چنین در سال 2009، مجموعه‌ای از مقررات بسته بندی را منتشر کرد و تولید‌کنندگان را موظف به اجرای دستورالعمل‌ها ساخت.

پلاستیک‌های هوشمند

با اختراع پلاستیک‌های هوشمند در سال 2011 برای بسته بندی این صنعت به اوج پیشرفت خود رسید. نحوه کارکرد این محصول به گونه‌ای است که وقتی تاریخ انقضای یک محصول می‌گذرد، پلاستیک‌ها تغییر رنگ می‌دهند.

گذری بر تاریخچه بسته بندی در ایران

صنعت بسته بندی در کشور ما بسیار جوان است و قدمت آن نزدیک به 50 سال می‌رسد. به دلیل موقعیت استراتژیکی ایران در خاور‌میانه، کشور ما کالا‌های خود را در بسته بندی‌های چوب، گونی، و سایر بسته بندی‌ها به کشور‌های دیگر صادر می‌کرده است.

شروع رسمی صنعت بسته بندی در کشور با تولید قوطی فلزی در سال 1309 شمسی کلید خورد. همچنین در سال 1328 در کهریزک اولین کارخانه کاغذ سازی تاسیس شد. این واحد تولیدی کاغذ‌های باطله را به کاغذ و مقوا تبدیل می‌کرد و به فروش می‌رساند. تولید قوطی فلزی برای بسته بندی روغن نباتی جامد در سال34 و سیستم لاک زنی خودکار در سال 44 شمسی، از دیگر اقدامات صورت گرفته در صنعت بسته بندی در ایران به شمار می‌روند.

امروزه کشور ما در صنعت بسته بندی به پیشرفت‌های چشم گیری در حوزه‌های مختلف دست یافته است که می‌توان موارد زیر را بر شمرد:

• ساخت لایه بیرونی کارتن
• کاغذ‌های جعبه و کاغذ‌های حفاظت شده
• لایه‌های پلیمری محصولات استرلیزه و پاستوریزه
• تولید کاغذ تحریر با تفاله نیشکر در سال 49 در کارخانه‌ای در منطقه هفت تپه خوزستان
• تولید کاغذ کرافت و بسته بندی‌های سلولزی به وسیله خمیر‌‌های گوناگون صادراتی و وارداتی

سخن آخر

اهمیت بسته بندی محصول در جذب مشتریان برای یک برند، غیر قابل انکار است و آن‌ها به محض تماشای یک طراحی بسته بندی خیره کننده، که رویکردی نو آورانه نیز داشته باشد، به سرعت برای خرید آن اقدام می‌کنند. استفاده از بسته بندی‌های قابل بازیافت، سازگار با محیط زیست و سبک وزن نیز در کمک به حفظ منابع طبیعی و محیط اطراف نقش قابل توجهی دارند. صنایع نیز در تلاش هستند تا با کاهش مقدار کربن موجود در بسته بندی‌ها از این طریق به محیط زیست کمک کنند و ما امیدواریم که شاهد پیشرفت صنایع بسته بندی در این زمینه نیز باشیم.